página principal
Jerónimo Martín Caro y Cejudo, Refranes y modos de hablar castellanos, edición de Fernando Martínez de Carnero
A B C D E L V
Términos seleccionados: 380 Página 10 de 19

181. Al que yerra, perdónale una vez, mas no después
«Venia primum experienti». Diogenian. vel Iteranti culpam venia dari non soles. Erasm. ex Graco, vel Iterum eundem ad lapidem ofendere. Zenodot. Cita Cicer. lib. 10. epist. 20. este adagio así: «Bis ad eundem», subintelligitur, «lapidem offendere». Quiere decir que no es de hombre sabio errar dos veces, y que no tiene disculpa la segunda vez que yerra. Esto dice aquella sentencia griega: Sapientis haud est bis in eodem labi[er]. Y Menandro: «Bis peccare hoc, non est viri sapientis», vel «Eadem oberrare chorda». Erasm. ex Horatio dicente in arte Poetica: «Et citharœdus ridetur chorda, qui semper oberrat eadem». Véase: Quien en una piedra, etc. Y: Quien yerra, etc. Y: Una vez engañan, etc.
Fuente: Erasmo, 861, 408, 409.
182. Al rincón se hizo
Dícese esto para significar, que es cosa indigna de testigos, porque delante de ellos no se hiciera cosa tan mala. «Sub angulo», subaudi. «factum». Erasm. Alude a esto aquel dístico de Ovid. lib. 3. amor. eleg. 13. «Ignoto meretrix corpus junctura Quiriti,
Opposita populum submovet ante sera».
Fuente: Erasmo, 3467., Ovidio, Amores, lib. 3, XIV.
183. Al ruin, mientras más le ruegan más se extiende
Dícese también más se ensancha. «Qui malevoli sunt animo deteriores fiunt rogati». Cicer. Famil. 2. Es de este propósito aquello de Horat. Serm. lib. 1. sat. 3.
Omnibus hoc vitium est cantoribus inter amicos,
Ut numquam inducant animum cantare rogati
.
Véase: Malo de comenzar, etc.
Sinónimo(s): Al ruin, mientras más le ruegan más se ensancha
Fuente: Cicerón, Epistvlae ad familiares, lib. 2., Horacio, Sermones, lib. 1, III.
184. Al tuyo que Dios mantiene, en mentándole luego viene
De otra manera: Al ruin, cuando lo mientan, luego lo encuentran. De otra: En mentando al ruin de Roma, luego asoma. «Lupus est in fabula». Terent. Úsase de este adagio todas veces que aquel de quien se habla llega de improviso a la platica, que es lo que dicen los adagios castellanos. Véase: En mentando, etc. En su lugar, donde se explica este adagio, vel «Etiam si lupi meminisses». Erasm. subaudi., «intervenisset», vel «Atque, ecuum, tibi lupus in sermone præsens esuriens adest»: Plaut. in Stich. Habla aquí Plauto de un truhán, que de repente llegó a unos que hablaban de él, vel «Mercurius supervenit». Plutarch. Mercurio es autor de la plática y elocuencia, y así cuando había algún silencio en algún concurso de muchos hombres, usaban los antiguos de este adagio, significando, que no era lícito hablar estando Mercurio presente; como quien era autor de la plática. Alude a estos refranes aquel verso de Homero, que trae Erasm: «Jamque aderam ipsi nondum sermone peracto».
Sinónimo(s): Al ruin, cuando lo mientan, luego lo encuentran, En mentando al ruin de Roma, luego asoma
Fuente: Erasmo, 1706, 3450, 3391, 2756.
185. Al villano dadle el pie, y tomará la mano
«Cui plus licet quam par est, plus vult, quam licet». Mimi Publian. vel
«Si semel admittas extra pomœria natum,
Ut digitum tangat, corripit ille manum».
Ferdinandus Benaventanus, vel
Pocula si licuit labiis attingere primis,
Rusticus exhausto proluit ora mero.
Idem, vel «Stulto ne permittas digitum», Erasm. vel «Stulto digitum ne ostenderis, ut ne palmam etiam devoret». Idem.
Fuente: Publilio Siro, Sententiae., Fernando de Arce, Adagios y fábulas, p. 132., Erasmo, 2405.
186. Alabáis vuestras agujas
Otro: Cada ollero su olla alaba, más el que la tiene quebrada. «Laudat venales qui vult extrudere merces». Horat. lib. 2. epist. 2. vel «Auctor opus laudat». Ovid. Pont. 3. eleg. 9. vel «Unusquisque cerdo sua opera laudat». Véase: Alábate polla, etc. Y: Cada buhonero, etc. Y: Él mismo se alaba.
Fuente: Erasmo, 1520., Ovidio, Ex Ponto, lib. 3, IX.
187. Alabaos nariguda -y no tenía narices
Es ironía para enfrenar a los que se alaban de lo que no tienen. «Decora te ipsum». Erasm.
Fuente: Erasmo, 3110.
188. Alcanzaste todo lo que se puede alcanzar por tu justo afán, y porque has tenido dicha
«Virtute duce, comite fortuna omnia summa consecutus es». Cicer. [Epistulae ad familiares], lib. 10 epist. 3.
Fuente: Erasmo, 3947.
189. Alcaraván zancudo, para otros consejo, para ti ninguno
«Aliorum medicus, ipse ulceribus scates». Plutarch. vel «Flagitium est foris sapere, sibi non posse auxiliari». Terent. Heaut. vel «Nequicquam sapit, qui sibi non sapit». Erasm. vel «Aliis prospiciens, non sibi», idem. «Qui ipse sibi sapiens prodesse nequit, necquidquam sapit». Cicer. lib. 7. epist. 6. vel «Improbus, et imperitus medicus, qui alienum mederi appetit, et ipse vulnus quod patitur, nescit». Gregor. in Pastor. vel «Medice, tibi medicus esto». Vulg. Otros dicen: «Medice, cura te ipsum», vel «Herculei labores». Erasm, Dícese de los que dan gran provecho a otros, y así casi ninguno, porque Hércules con sus trabajos hizo bien a muchos, y para sí solamente adquirió la fama de sus hechos heroicos. Véase: Médico cúrate, etc. Y: Quien no es para sí, etc. Y: Aquel sabe, etc. Y: Reprehendes, etc. Y: Harto poco sabe, etc.
Fuente: Erasmo, 1438., Terencio, Heautontimorumenos., Erasmo, 520, 2773., Gregorio Magno, Liber regulae pastoralis, III, cap. XXIV., Erasmo, 1438, 2001.
190. Algún demonio anda suelto
Suélese decir esto, cuando en una casa, pueblo o ciudad se levantan algunas discordias, que parece que las mueve y enciende el demonio. «Iuno opinor aliquem in nos, Eolum excitavit». Eram. Tomóse este adagio del libro primero de las Eneidas de Virgilio, donde se dice que la Diosa Juno pidió a Eolo, rey y dios de los vientos, que los dejara salir de la cueva, donde los tenía encerrados, para que alborotaran el mar y movieran una grande tempestad para echar a fondo la armada de los troyanos, el cual puso en ejecución lo que Juno le pidió, vel «Spirat Cæcias». Aristóphanes. Dícese cuando se mueven grandes alborotos, pleitos y riñas.
Fuente: Erasmo, 3792., Erasmo, Scrita selecta, IX., Virgilio, Aeneid, lib. 1., Erasmo, 3792.
191. Algún desaguisado hizo a sus padres
Es modo de hablar antiguo. «Minxit in patrios cineres». Horat. in Arte. Dícese contra los que a los sepulcros de sus padres hicieron algún desacato.
Fuente: Erasmo, 1723.
192. Algún tiro nos ha hecho
Úsase de esta manera de decir contra el que sospechamos que nos ha hecho alguna traición. «Tragulam injicere». Plaut. in Epid. id est «Dolum aliquem struxit». En el mismo lugar dice al mismo intento: «Nescio quam fabricam facit». Y en la comedia Mostell. «Pilum injecisti mihi».
Fuente: Erasmo, 1788.
193. Algo me queréis pedir
Decimos esto cuando alguno nos lisonjea, y alaba con demasía. «Ficum cupit». Aristophan. Véase: Adular para su provecho.
Fuente: Erasmo, 1203.
194. Alguna traición ha hecho
Suélese decir esto cuando vemos huir a alguno, y nadie va tras él. Lydus ostium clausit, Erasm.
Fuente: Erasmo, 1593.
195. Alguna vez pues, tengo de acertar
Dice esto el que no quiere desconsolarse, aunque no haya dado en el blanco algunas veces. «Qui omni in re, atque in omni tempore, / omni laude vacat, is illaudatus est». Gellius. Significa el adagio, que ninguno hay tan rudo, y de tan mal ingenio, que en algunas ocasiones no diga, o haga con mucho acierto cosas, por las cuales merezca alabanza. Véase: De muchos tiros, etc.
Fuente: Erasmo, 1834.
196. Alguna visión nocturna ha visto
Solemos decir esto cuando vemos a alguno que anda como asombrado. Lupi illum priores viderunt. Erasm. ex Virgilio dicente, eglog. 9. Vox quoque Mœrin / Jam fugit ipsa: lupi Mœrin videre priores. Dice Servio, explicando este lugar de Virgilio, que tienen los lobos tal fuerza natural en sí, que si ven a algún hombre antes que él los vea, le quitan la habla, y dejan como atónito y asombrado; y así se dice este adagio de aquellos que callan de miedo, y que de repente parece haber enmudecido. Véase: En mentando, etc. Donde se explica el adagio: «Lupus est in fabula». Y: Perdido ha la habla.
Fuente: Erasmo, 686.
197. Allí está el peligro, allí está la dificultad
Periculum sella proræ, Erasm. Tómase la metáfora de la conquista de una nave, a la cual acometen los enemigos primeramente por la proa, y así significa este adagio la cosa en que está el principal peligro y dificultad, y el peso del negocio. Véase Aquí está el busilis.
Véase: Aquí está el busilis
Fuente: Erasmo, 1627.
198. Allá os lo habed
«Tuas res tibi habeto». Caius Iurisconsultus [Pandectarum], lib. 44. titul. de divortiis. Usan los jurisconsultos de esta forma de palabras para dirimir los esponsales. También dicen: «Conditione tua non utar». Usaremos de estos modos de hablar cuando dejamos la amistad de alguno o cuando uno deja las cosas del mundo entrando en religión: pues entonces, hablando con él, dirá muy a propósito: «Tuas res tibi habeto», vel «Tuas res tibi agito». Asimismo, si alguno deseare nuestra amistad y compañía y no le quisiéremos admitir por amigo, diremos: «Conditione tua non utar», id est «familiaritate tua».
Fuente: Erasmo, 3804.
199. Allí perdió el cacarear
Es manera de decir contra los parleros, cuando parece que no aciertan a hablar oyendo muchas verdades de sus faltas. «Rana seriphia». Plin. Dicen que las ranas con ser tan parleras, llevadas a la isla Seriphos no cantan, ni abren sus bocas. Véase: Potro de Alcaraz, etc
Fuente: Erasmo, 431.
200. Allí se lo haya
«Viderit ipse». Erasm.
< página principal Acerca de | Secciones | Top 10 | Licencia | Contacto | Acceso Licencia de Creative Commons
© 2008 Fernando Martínez de Carnero XHTML | CSS Powered by Glossword